Νέα Γουϊνέα

(μαλαϊκά Ιριάν, αγγλ. New Guinea). Νησί (785.000 τ. χλμ.), το μεγαλύτερο του Ειρηνικού ωκεανού και το δεύτερο του κόσμου μετά τη Γροιλανδία. Βρίσκεται στα Β της Αυστραλίας (πιθανότατα αποτελούσε μέρος της έως την πλειστόκαινο εποχή), από την οποία χωρίζεται με τη θάλασσα Αραφούρα και τη θάλασσα των Κοραλλίων που συγκοινωνούν μέσω του πορθμού Τόρες, πλάτους μόλις 160 χλμ. Βρίσκεται μεταξύ της γραμμής του ισημερινού και σε νότιο πλάτος 11°, και παρουσιάζει έναν κεντρικό ορεινό πυρήνα ο οποίος, στο πιο εκτεταμένο σημείο του (που αντιστοιχεί σε ανατολικό μήκος 141°), φτάνει το μέγιστο πλάτος των 700 χλμ. Ο πυρήνας αυτός συνεχίζεται στη χερσόνησο Τζαζίρα Ντομπεράι (Φόγκελκοπ, που σημαίνει κεφάλι πουλιού, από το παράξενο σχήμα κεφαλής πουλιού, που οφείλεται στην εκ νέου είσοδο των κόλπων Μπεράου και Καμράου), ενώ προς ΝΑ λεπταίνει σε μια μικρή χερσόνησο, μεταξύ των κόλπων Παπούα και Ιόν. Το νησί διασχίζεται σε όλο το μήκος του, από ΒΔ προς ΝΑ, από την αδιάσπαστη οροσειρά των Χιονωδών Ορέων (Sneeuw Gebergte ολλανδικά, Πεγκουνούνγκαν Μαόκε μαλαϊκά), όπου βρίσκονται κορυφές που ξεπερνούν τα 5.000 μ. (Πούντσακ Τζάτζα, άλλοτε Όρος Κάρστενς, και Γκούνουνγκ Σουκάρνο, 5.020 μ.)· η οροσειρά αυτή εκτείνεται έως το νοτιοανατολικό άκρο, στον απομονωμένο ορεινό όγκο των Ορέων Όουεν Στάνλεϊ (Όρος Βικτορίας, 4.073 μ.). Ένας άλλος επιβλητικός ορεινός όγκος, οι κορυφές του οποίου φτάνουν σε ύψος 4.000 μ., καταλαμβάνει τη Χερσόνησο Ιόν, ενώ μια λιγότερο σημαντική ορεινή αλυσίδα (Πεγκουνούνγκαν Βαν Ρέες) ακολουθεί την πορεία της βόρειας ακτής συνεχιζόμενη πέρα από τον Κόλπο του Ιριάν, στα ανάγλυφα του Ντομπεράι. Στο βόρειο τμήμα του νησιού, οι τεράστιες επιμήκεις κοιλάδες συλλέγουν τα νερά των βουνών σε επιβλητικούς ποταμούς, όπως ο Μαμπεράμο, ο Σέπικ, ο Ράμου, οι οποίοι ανοίγουν δρόμο προς τη θάλασσα μέσω των παράκτιων οροσειρών, σχηματίζοντας μικρές προσχωματικές πεδιάδες. Αντίθετα, στα Ν, η προσχωματική πεδιάδα παίρνει τεράστια έκταση, αποτελώντας σχεδόν το ένα τρίτο ολόκληρου του εδάφους του νησιού. Εδώ, οι ποταμοί, που είναι πολυάριθμοι, αρχίζουν να ρέουν αργά σ’ έναν δαίδαλο διωρύγων και βάλτων, φτάνοντας έως τη θάλασσα μέσω τεράστιων στομίων σε σχήμα χωνιού. Από τους πλουσιότερους σε νερά είναι ο Ντιγκούλ, ο Φλι, ο Κικόρι, ο Πουράρι, μερικοί από τους οποίους είναι πλωτοί για αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα στο εσωτερικό, όπου (λόγω της τέλειας έλλειψης οδών) αντιπροσωπεύουν τις μοναδικές συγκοινωνιακές αρτηρίες. Το κλίμα στα πιο χαμηλά τμήματα του νησιού είναι τροπικό με ισχυρό ποσοστό υγρασίας και βροχών, οι οποίες κατανέμονται σε όλη τη διάρκεια του χρόνου και προκαλούνται είτε από τους νοτιοανατολικούς αληγείς είτε από τους βορειοδυτικούς μουσώνες, ενώ στα υψηλότερα σημεία υπάρχουν σχεδόν πάντοτε χιόνια. Ένα μοναδικό αχανές δάσος καλύπτει το έδαφος, φτάνοντας σε ύψος έως 3.000 μ. Μόνο περιορισμένες ζώνες καλλιεργούνται και κυρίως κοντά στις ακτές ή στις ορεινές κοιλάδες. Από τις καλλιέργειες επικρατούν ο κοκοφοίνικας, το σαγκού και οι γλυκοπατάτες, τα προϊόντα των οποίων, μαζί με τα προϊόντα της θαλάσσιας και ποτάμιας αλιείας, συγκροτούν τη βάση της διατροφής του ιθαγενούς πληθυσμού. Ο τελευταίος αυτός αριθμεί πιθανότατα περίπου 3.000.000 άτομα και αποτελείται κατά το μεγαλύτερο μέρος από άτομα μελανησιακής φυλής ή άλλων συγγενικών, με πυρήνες Πυγμαίων διασκορπισμένους στις ορεινές περιοχές του εσωτερικού. Αντίθετα προς τις τεράστιες έρημες περιοχές, υπάρχουν κατά μήκος των ακτών ζώνες αρκετά πυκνοκατοικημένες, στις όχθες πολλών ποταμών, και αν και η ανακάλυψη της Νέας Γουινέας χρονολογείται από τις αρχές του 16ου αι. και εξερευνητές από όλες τις χώρες την επισκέφθηκαν από τότε επανειλημμένα, πολλές είναι ακόμα οι απομακρυσμένες περιοχές για τις οποίες γνωρίζουμε πολύ λίγα ή τίποτα. Από τα κατοικημένα κέντρα, η Τζαγιαπούρα, στη βόρεια ακτή, και η Πορτ Μόρεσμπι (132.200 κάτ.) στον Κόλπο Παπούα είναι τα μόνα που έχουν κάποια σημασία, ενώ όλα τα άλλα είναι λίγο μεγαλύτερα από χωριά. Οι δυνατότητες μιας πιο εντατικής εκμετάλλευσης, περιορίζονται από τη σπανιότητα εργατικών χεριών, το ανθυγιεινό κλίμα και την έλλειψη οδών διείσδυσης στο εσωτερικό. Για την ώρα γίνεται εκμετάλλευση χρυσοφόρων φλεβών γύρω στον Κόλπο Ιόν και κοντά στην Πορτ Μόρεσμπι, όπου υπάρχει επίσης χαλκός, ενώ πετρέλαιο εξορύσσεται από τη χερσόνησο Ντομπεράι και κοντά στην Αϊτάπε, στη βόρεια ακτή, έχουν όμως επισημανθεί και άλλα σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου και άνθρακα, που το υψηλό κόστος παραγωγής τους κάνει προς το παρόν αντιοικονομική την εκμετάλλευςή τους. Από πολιτική άποψη, το δυτικό τμήμα, το οποίο ανήκε άλλοτε στην Ολλανδία, τέθηκε το 1963 από τον OHE κάτω από τη διοίκηση της Ινδονησίας, που το θεωρεί προσαρτημένο στο έδαφός της με την ονομασία Δυτικό Ιριάν (Ιριάν Μπαράτ). Αντίθετα, το ανατολικό τμήμα ελεγχόταν από την Αυστραλία και διαιρείτο σε δύο ζώνες: προς τα Ν την Παπουασία που ήταν Έδαφος της Αυστραλιανής Ομοσπονδίας και περιλαμβάνει επίσης τα νησιά Εντρεκαστό, Τρομπριάντ, Γούντλαρκ και το αρχιπέλαγος των Λουισιάδων και προς τα Β το υπό από την κηδεμονία Έδαφος της Νέας Γουινέας, που περιλαμβάνει το αρχιπέλαγος Βίσμαρκ, τα Νησιά του Ναυαρχείου και τα βόρεια νησιά τού Σολομώντα. Το Έδαφος της Νέας Γουινέας (Trust Territory of New Guinea), που ήταν βρετανικό προτεκτοράτο από το 1884 έως το τέλος του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και κατόπιν από το 1921 με αυστραλιανή εντολή για λογαριασμό της Κοινωνίας των Εθνών, τέθηκε τελικά υπό την κηδεμονία της Αυστραλίας από τα Ηνωμένα Έθνη το 1946. Έχει συνολική έκταση 462.840 τ. χλμ., από τα οποία 178.955 στο νησί της Νέας Γουινέας και στα παρακείμενα μικρά νησιά, 2.072 στα Νησιά του Ναυαρχείου (Admiralty Islands), 10.619 στα βόρεια νησιά του Σολομώντα (Μπουγκενβίλ, Μπούκα κλπ.) και το υπόλοιπο στα νησιά του αρχιπελάγους Βίσμαρκ. Το ανατολικό αυτό τμήμα του νησιού με τα παρακείμενα νησιά, αποτελεί, από τις 16 Σεπτεμβρίου 1975, ανεξάρτητο κράτος, με την ονομασία Παπούα Νέα Γουινέα και πληθυσμό 3.900.000 κατ. Άποψη από τον αέρα των Νησιών Παντεαΐντο, που βρίσκονται μεταξύ της Νέας Γουινέας και του νησιού Μπιακ και κατοικούνται από σχετικά εξελιγμένους πληθυσμούς, που οι περισσότεροι ασχολούνται με την αλιεία. Μια ομάδα ιθαγενών φυλής Ντάνι, επιστρέφουν από το ψάρεμα που γίνεται στην κοιλάδα του ποταμού Μπαλιέ. Οι πληθυσμοί αυτοί, που είναι από τους πιο καθυστερημένους της Νέας Γουινέας, όχι μόνο δε γνωρίζουν τα μέταλλα, αλλά ούτε τη χρήση του πηλού. Τρέφονται αποκλειστικά με ψάρια, γλυκοπατάτες και κυρίως κρέας αγριόχοιρου. Στις εσωτερικές ιδίως ζώνες, η Νέα Γουινέα κατοικείται από πληθυσμούς οι οποίοι διατηρούν άθικτες τις πρωτόγονες παραδόσεις τους. Εδώ, ιθαγενείς της Ν. Γουινέας με χαρακτηριστικά καλύμματα της κεφαλής πηγαίνουν στις αγροτικές εργασίες τους. Ξύλινο γλυπτό που απεικονίζει ένα πρόγονο, της περιοχής του ποταμού Σέπικ (Ρώμη, Μουσείο Πιγκορίνι).